Türk Tersanelerinde Yeni Sipariş Alınamaz Durumda!
Türk tersaneleri, yeni sipariş alamaz hale gelince, sektör ihracatta büyük daralma yaşadı. Üretim maliyetlerinde Norveç’le aynı seviyeye gelen Türkiye tersaneleri zor günler geçiriyor.
Artan maliyetler ve finansmana erişim sorunları nedeniyle tersaneler yeni sipariş alamaz hale geldi. Siparişleri rakip ülkelere kaptıran yerli tersanelerin ihracatındaki düşüş, rekor seviyelere ulaştı. Sektörde bununla birlikte istihdam kaybı da artıyor.
Son zamanlarda, üretim maliyetlerinde Türkiye’nin en fazla gemi ihraç ettiği Norveç’le aynı seviyelere gelen Türk tersaneleri, tüm dünyada çevreci gemilere talebin arttığı bir dönemde, yeni sipariş alamaz duruma geldi. Eski sözleşmelerin etkisiyle 2024’te sektör ihracatında yıllık daralma yüzde 1,4’le sınırlı kaldı, tersaneler geçen yılı yaklaşık 1,9 milyar dolarlık ihracatla kapattı. 2025 ise sektör için büyük zorluklarla geçiyor.
TİM’in verilerine göre, 2025’in ilk iki ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22 daralan gemi ve yat ihracatındaki kayıp martta hızlandı. Mart ayında Türk tersanelerinin ihracatı yıllık bazda yüzde 40 düşerek 86 milyon dolar olarak gerçekleşti. Böylelikle ilk çeyrekte gemi ve yat ihracatı yüzde 27,5 düşüş yaşayarak, 328 milyon dolarda kaldı. İlk çeyrekte ihracatı en fazla düşen sanayi sektörü de gemi inşa oldu.
Gelişmelere paralel sektörün yılsonu ihracat öngörüsü de aşağı yönlü revize edildi. Ekonomi‘ye konuşan Gemi, Yat ve Hizmetleri İhracatçıları Birliği (GYHİB) Başkanı Cem Seven’in aktardığına göre, yeni siparişlerdeki azalma artarak devam ediyor. Yılsonunda sektör ihracatında yüzde 15’in üzerinde daralma öngördüklerini belirten Seven, “Sektörde yaşadığımız sorunlara sürekli yenileri ekleniyor. Son olarak, Yabancı para kredisine getirilen ayda maksimum yüzde 0,5 artış hem döviz kredi faizlerinde artışa neden oldu hem de kredi arzında yavaşlamaya sebebiyet verdi” diye konuştu.
DİKKAT ÇEKEN İSTİHDAM KAYBI
80’in üzerinde faal tersanenin bulunduğu sektörde, istihdam kaybındaki artış dikkat çekiyor. Son 7 ayda tersanelerde yüzde 10’a yakın istihdam kaybı yaşandı. Diğer yandan, bazı şirketler küresel rekabet gücünü korumak için yatırımını farklı ülkelere taşımaya başladı. Sektörün ihracat liderlerinden Tersan Norveç’te, Hicri Ercili Hollanda’da tersane yatırımı yapmıştı. GYHİB Başkanı Cem Seven, kayıpların artmasına paralel farklı yerli şirketlerin de yatırımlarını yurt dışına kaydırabileceğine dikkat çekti.
Artan işletme maliyetleri nedeniyle, Türkiye gemi bakım onarım faaliyetlerinde Akdeniz çanağındaki rekabet üstünlüğünü kaybetti.
TİM Yönetim Kurulu Üyesi ve GYHİB Başkan Yardımcısı Başaran Bayrak, sektördeki durumu şöyle anlatıyor:
“Gemi inşa alanında üretim maliyetlerimiz Norveç’le aynı seviyeye gelirken, bakım onarımda da rekabet gücümüz aşındı. Uluslararası sefer yapan gemiler artık Türkiye yerine Bulgaristan, Yunanistan, Romanya gibi ülkelere bakım onarıma gitmeye başladı”
Gemi bakım onarım faaliyetlerinde gemi inşadaki sektörün toplam ihracat kaybı yapılmıyor. Sektörün hizmet ihracatının yıllık 1,5-2 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor. Başaran Bayrak, ilk çeyrekte sektörde iş hacminin yaklaşık yüzde 25 daraldığını aktardı. İstihdamdaki daralmanın henüz sınırlı seviyede olduğunu söyleyen Bayrak, orta vadede iş gücündeki kayıpların artmasından endişeli.
Tersanelerin rekabet gücünü aşındıran 4 temel neden ise şöyle:
- Üretim maliyetlerinin Avrupa ülkeleriyle aynı seviyeye gelmesi,
- Döviz kurunun enflasyon kadar artmaması ve baskılanması,
- Finansmana erişimde yaşanan zorluklar,
- KDV tebliği ile 24 metreden küçük ve ihraç edilecek tekne ve deniz vasıtalarının inşasında KDV istisnasının kaldırılması, böylece KDV’nin inşa maliyetlerini artırarak rekabetçiliğe zarar vermesi.
